ΤΟΥ ΟΘΩΝΑ ΤΑ ΧΡΟΝΙΑ

ΕΛΕΝΗ ΛΕΤΩΝΗ
Εκδόσεις ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
Σελ. 200, Μάιος 2025

      Το ζήτημα Ιστορία και εκπαιδευτικό σύστημα, με έχει απασχολήσει και με έχει προβληματίσει πολύ. Το συμπέρασμα στο οποίο έχω καταλήξει είναι ότι διαχρονικά τα βιβλία και ο τρόπος διδασκαλίας είναι τοποθετημένα σε τόσο λάθος βάσεις. Όποιος δεν ασχολήθηκε αργότερα μόνος του να διαβάσει Ιστορία (αναφέρομαι σε βιβλία εκλαϊκευμένα κι όχι επιστημονικά συγγράμματα) έχει μια εικόνα των ιστορικών γεγονότων αποσπασματική που έχει ελάχιστη σχέση με την πραγματικότητα. Το ίδιο πιστεύει και η συγγραφέας του βιβλίου που παρουσιάζω σήμερα, αν κι όπως διευκρινίζει η ίδια υπήρξε τυχερή, αφού στο δρόμο της βρέθηκαν καλοί κι εμπνευσμένοι δάσκαλοι. «Οι περισσότεροι με τους οποίους έχω συζητήσει μου έχουν πει ότι το βασικό πρόβλημα ήταν ότι παίρναμε πολλές και φαινομενικά ασύνδετες μεταξύ τους πληροφορίες, με τρόπο «στεγνό» και «αδιάφορο». Ο καθηγητής και οι δάσκαλοί μας δεν είχαν τη δυνατότητα, λόγω περιορισμένου χρόνου και προκαθορισμένης ύλης που έπρεπε να ολοκληρώσουν μέσα στο σχολικό έτος, να μας τα εξηγήσουν με απλά λόγια, μπας και ξεδιαλυνόταν ποτέ στο μυαλό μας. Αντ’ αυτού, μέναμε τις περισσότερες φορές με μια γενική και θολή εικόνα για το τι συνέβη στην εκάστοτε ιστορική συγκυρία, καθώς και με ένα κάρο ονόματα και ημερομηνίες που προσπαθούσαμε να αποστηθίσουμε. Και όλα αυτά τα ξεχνούσαμε με εντυπωσιακή ταχύτητα».

      Για να αποδείξει λοιπόν, ότι η Ιστορία μπορεί να είναι συναρπαστική και φυσικά διδακτική ώστε να μας βοηθήσει σαν λαός να μην επαναλάβουμε τα ίδια λάθη-κάτι που δυστυχώς δεν βλέπω να συμβαίνει-έγραψε αυτό το σημαντικό και περιεκτικό βιβλίο. Αναφέρεται μάλιστα σε μια εποχή την οποία ουδέποτε διδάχτηκα, αφού ποτέ δεν προλαβαίναμε να καλύψουμε την ύλη και να φτάσουμε σε μια πολύ σημαντική καμπή της ελληνικής Ιστορίας: την δημιουργία του σύγχρονου ελληνικού κράτους. Το βιβλίο εστιάζει στη γέννηση του κράτους μετά την υπογραφή του Πρωτοκόλλου της Πετρούπολης και της Συνθήκης του Λονδίνου από τις Προστάτιδες Δυνάμεις, στους λόγους της επιλογής του 17χρονου Βαυαρού πρίγκιπα ως βασιλιά, την κακή αρχή που έγινε από τους Βαυαρούς αντιβασιλείς που κυβέρνησαν μέχρι να γίνει ο Όθωνας 20 ετών, την αναβλητικότητα, την αναποφασιστικότητα και την απειρία του νεαρού βασιλιά και φτάνει μέχρι το 1862, όταν στασίασαν στρατιωτικές μονάδες και τον κήρυξαν έκπτωτο!

     Πολύ ενδιαφέρον πόνημα, που με τρόπο απλό, κατανοητό και συναρπαστικό, αναφέρεται σε μια πολύ σημαντική περίοδο της Ιστορίας της Ελλάδας.   

ΟΙ ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΕΙΣ ΕΝΟΣ ΣΕΛΙΔΟΔΕΙΚΤΗ

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΦΡΑΓΚΕΣΚΑΚΗ
Εικόνες ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΧΑ
Εκδόσεις ΚΕΔΡΟΣ
Σελ. 75, Φεβρουάριος 2025

     Ένα από τα πιο πολύτιμα και αγαπημένα «αξεσουάρ» όσων διαβάζουν βιβλία είναι οι σελιδοδείκτες. Οι πρώτοι σελιδοδείκτες εφευρέθηκαν πολύ πριν την τυπογραφία. Θεωρείται ότι χρησιμοποιήθηκαν στην αρχαία Αίγυπτο, για να διευκολύνουν τους γραφείς. Ο πιο γνωστός σωζόμενος, είναι αυτός του 6^ου μ.Χ. αιώνα. Είναι από διακοσμημένο δέρμα και βρέθηκε προσαρτημένος στο κάλυμμα ενός Κοπτικού Κώδικα. Ανακαλύφθηκε στα ερείπια ενός μοναστηριού στην Αίγυπτο. Άλλοι σελιδοδείκτες που έφτασαν στις μέρες μας, βρέθηκαν και αυτοί σε βιβλιοθήκες μοναστηριών. Φυλάσσονται στη Βρετανική Βιβλιοθήκη και είναι κατασκευασμένοι από περγαμηνή. Αρκετοί βιβλιόφιλοι, δημιουργούν συλλογές, οι οποίες αριθμούν χιλιάδες σελιδοδείκτες κάθε είδους, μεγέθους και υλικού κατασκευής (χαρτί, δέρμα, μέταλλο, ξύλο, ύφασμα κλπ).

     Ο σελιδοδείκτης του βιβλίου, που μας αφηγείται τη «ζωή» του, είναι ένας ταπεινός, απλός, χάρτινος εκπρόσωπος του είδους. Ξεκινά την πορεία του μέσα σε μια σκοτεινή και αραχνιασμένη αποθήκη, αλλά από τη στιγμή που θα βρεθεί στον πάγκο του βιβλιοπωλείου Επί Χάρτου, όλα αλλάζουν. Βγαίνει στο φως, έρχεται σε επαφή (μεταφορικά αλλά και κυριολεκτικά) με κόσμο, μαθαίνει για διάφορα πράγματα μέσω αυτών που ακούει από τους πελάτες και σύντομα θα αισθανθεί μια… ιδιαίτερη συμπάθεια για την Φιλομένα, την ιδιοκτήτρια του βιβλιοπωλείου. Η οποία με την σειρά της, φαίνεται ότι δεν θέλει να τον αποχωριστεί. «Θέλει να με κρατήσει κι άλλο. Ή ίσως θέλει να με δώσει, να με εμπιστευτεί σε κάποιον που θα με αγαπήσει».

     Πράγματι θα τον παραχωρήσει σε μια νεαρή βιβλιοφάγο, την Αφροδίτη, η οποία εκτός από βιβλία «…συλλέγει κυρίως σελιδοδείκτες. Κατά διαστήματα τους βγάζει από την κρυψώνα και τους μετράει. Θα ‘ναι καμιά χιλιάδα». Με αυτόν τον τρόπο θα μπει στο σπίτι της Αφροδίτης που ζει με τη μητέρα της και θα ξεκινήσει μια νέα πορεία.

     Στην Αφροδίτη αρέσει να χρησιμοποιεί για κάθε βιβλίο τον αντίστοιχο σελιδοδείκτη. «Έβλεπα την Αφροδίτη να έχει σύστημα. Κάθε βιβλίο και ο σελιδοδείκτης. Όχι άλλα αντ’ άλλων». Βέβαια είναι και κάποια βιβλία, για τα οποία είναι δύσκολο να βρεθεί ο κατάλληλος, γι’ αυτό και η Φιλομένα φύλαξε τον συγκεκριμένο για την Αφροδίτη, αφού «… όπως είμαι άγραφος, χωρίς λόγια, μπαίνω παντού. Σ’ όλα τα βιβλία και σ’ όλες τις σελίδες. Δεν διαφημίζει εμένα η πλάτη μου κανέναν. Είμαι μια θάλασσα γυαλί και μια ζωγραφιστή βαρκούλα».

     Όμως η μεγάλη περιπέτεια ξεκινά, όταν η Αφροδίτη με τον αγαπημένο της, θα κάνουν ένα ταξίδι στην Ιταλία και τη Γαλλία και θα επισκεφθούν τα μουσεία στα οποία φυλάσσεται και από μια… Αφροδίτη!

     Η Χριστίνα Φραγκεσκάκη, μας δίνει ένα μικρό αλλά μεστό νοημάτων, καλογραμμένο, τρυφερό βιβλίο, για την επαφή, την αφή, τις σχέσεις, τις θεραπευτικές ιδιότητες της ανάγνωσης και τα βιβλία! Εξαιρετική και η εικονογράφηση της Μαρίας Μπαχά, που συμπληρώνει ιδανικά το κείμενο!  

ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΤΟ ΒΕΡΟΛΙΝΟ

MARTA HILLERS
Μετάφραση ΑΝΝΑ ΒΑΝΤΗ
Εκδόσεις ΠΗΓΗ
Σελ. 350, Απρίλιος 2025

      

        Ένα μοναδικής αξίας ντοκουμέντο για όσα συνέβησαν λίγο πριν και μετά την κατάληψη της πρωτεύουσας του υπό κατάρρευση Τρίτου Ράιχ, περιλαμβάνει το βιβλίο που σας παρουσιάζω σήμερα. Η συγγραφέας του, είδε και βίωσε από «πρώτο χέρι» τα όσα περιγράφονται.

    Την άνοιξη του 1945, η νικηφόρα προέλαση των στρατιωτικών δυνάμεων των Συμμάχων στα δυτικά και του Κόκκινου Στρατού στα ανατολικά, έφεραν τον πόλεμο στην «αυλή» της Γερμανίας.

     Τον Απρίλιο, στα δυτικά η προέλαση έχει σταματήσει στον ποταμό Έλβα, όπως είχε συμφωνηθεί. Απομένει να ολοκληρωθεί η κατάληψη του Βερολίνου, που ανήκει στην δικαιοδοσία του Κόκκινου Στρατού. Στις 16 Απριλίου, ξεκινά η μεγάλη επίθεση. Παρά τη λυσσαλέα αντίσταση, τέσσερις μέρες αργότερα, καταλαμβάνονται αρχικά τα νότια προάστια και τις επόμενες ημέρες, ολόκληρη η πόλη.

     Μια από τις κατοίκους του Βερολίνου, είναι η Μ. Χίλερς, μια δημοσιογράφος της οποίας ο σύντροφος είναι επιστρατευμένος στον γερμανικό στρατό. Αποφασίζει να τηρήσει ημερολόγιο και να καταγράψει τα όσα συμβαίνουν. Η πρώτη καταγραφή αφορά την Παρασκευή 20 Απριλίου 1945. «Είναι αλήθεια: ο πόλεμος οδεύει προς το Βερολίνο. Αυτό που χθες ήταν ένας μακρινός θόρυβος, έχει γίνει ένας συνεχής βρυχηθμός. Αναπνέουμε τον ορυμαγδό, τα αυτιά μας κουφαίνονται σε όλα εκτός από τα πιο βαριά όπλα. Έχουμε εγκαταλείψει προ πολλού την προσπάθεια να καταλάβουμε που βρίσκονται τοποθετημένοι. Είμαστε περικυκλωμένοι και ο κλοιός στενεύει ώρα με την ώρα».

     Η τελευταία καταγραφή αφορά τις ημέρες 16-22 Ιουνίου, όταν ο Γκερτ, ο σύντροφός της επέστρεψε στο Βερολίνο.

     Στο ημερολόγιο περιγράφει τα όσα βίωσε ο άμαχος πληθυσμός της πόλης, που ήταν στην πλειοψηφία του γυναίκες, (οι περισσότεροι άντρες ήταν επιστρατευμένοι) μετά την κατάληψη από τους Σοβιετικούς. Θάνατος, φόβος, πείνα, ξυλοδαρμοί, λεηλασίες (κυρίως σε κλινοσκεπάσματα και …ρολόγια χειρός) και βιασμοί. Πολλαπλοί, μαζικοί βιασμοί. Παρά το διάταγμα που είχε εκδώσει ο Στάλιν, για τη συμπεριφορά στον άμαχο πληθυσμό, οι στρατιώτες, παρακινημένοι από όσα άκουγαν για αυτά που είχαν υποστεί οι συμπατριώτες τους κατά την γερμανική εισβολή στη ΕΣΣΔ, αλλά και την κατανάλωση αλκοόλ, δημιούργησαν μια κόλαση. Καμιά γυναίκα-εκτός από τις πολύ ηλικιωμένες-δεν μπορούσε να θεωρεί τον εαυτό της ασφαλή. Η περιγραφή των όσων υφίστανται οι άμαχοι, δίνονται με ωμότητα και συγκλονιστικές, ανατριχιαστικές λεπτομέρειες. Όπως και οι τρόποι που επέλεξαν κάποιες γυναίκες του Βερολίνου, για να απαλλαγούν από το μαρτύριο και να καταφέρουν να επιβιώσουν.

     Εξ αιτίας αυτού, το βιβλίο όταν κυκλοφόρησε (χωρίς να αναφέρεται όνομα συγγραφέα), αρχικά το 1954 στις ΗΠΑ και πέντε χρόνια αργότερα στην Γερμανία, έγινε δεκτό με πολλά αρνητικά σχόλια, αφού θεωρήθηκε ότι προσβάλλει την τιμή των Γερμανίδων. Αργότερα όμως, η αξία του ως ενός μοναδικού ντοκουμέντου έγινε αντιληπτή και βρήκε τη θέση που του άξιζε. Το όνομα της συγγραφέως έγινε γνωστό μετά το 2001, όταν η Χίλερς πέθανε σε ηλικία 90 ετών. Το 2008, γυρίστηκε η ταινία «A Woman In Berlin» που βασίστηκε στο ημερολόγιο.   

ΔΕΝ ΕΙΔΕΣ ΤΙΠΟΤΑ

DAVID FENNELL
Μετάφραση ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΓΙΑΛΕΝΙΟΣ
Εκδόσεις BELL
Σελ. 342, Μάιος 2025

      Το «Δεν Είδες Τίποτα», είναι το δεύτερο αστυνομικό θρίλερ του βρετανού Ντ. Φενέλ, στο οποίο και πάλι «πρωταγωνιστεί» η ντετέκτιβ επιθεωρητής της αστυνομίας του Λονδίνου Γκρέις Άρτσερ και ο ντετέκτιβ αρχιφύλακας Χάρι Κουίν, όπως και στο μυθιστόρημα «Η Τέχνη Του Θανάτου» που κυκλοφόρησε τον Μάιο του 2024.

     Η Άρτσερ, πέρα από την καθημερινή συνεχή επαφή με τον ζοφερό κόσμο του εγκλήματος, έχει να αντιμετωπίσει και πληγές του παρελθόντος. Του δικού της παρελθόντος. Πριν από δεκαοκτώ χρόνια, όταν ήταν δώδεκα ετών, βίωσε την δολοφονία του πατέρα της και στη συνέχεια την απαγωγή της από έναν σίριαλ κίλερ παιδιών, τον Μπέρναρντ Μορίς. «Ο πατέρας της ήταν ακόμα ζεστός στον τάφο του όταν ο Μορίς την  άρπαξε δίπλα απ’ το μνήμα και την κλείδωσε μέσα σ’ έναν βρωμερό λασπωμένο λάκκο […] Η Άρτσερ πίστευε ότι είχε μάθει να διαχειρίζεται αυτό το κομμάτι της ζωής της εδώ και πολύ καιρό, Ωστόσο, πριν από τρεις μήνες είχε έρθει αντιμέτωπη με έναν «καλλιτέχνη» σίριαλ κίλερ, τον @νώνυμο, ο οποίος παραλίγο να την σκοτώσει. Από τότε, ήταν λες και επέστρεψε στο σημείο μηδέν». Τότε, παρά την μικρή της ηλικία, κατάφερε να αιφνιδιάσει τον απαγωγέα, να ελευθερωθεί και να τον σκοτώσει πετώντας τον από μια σκάλα, αλλά αυτή η τραυματική εμπειρία την σημάδεψε ανεξίτηλα.

     Όταν εντάχθηκε στο αστυνομικό σώμα, αποδείχτηκε πολύ ικανή και είχε γρήγορη άνοδο «ήταν ντετέκτιβ επιθεωρήτρια στην NCA την Εθνική Υπηρεσία Δίωξης Εγκλήματος και είχε μπει στη Μητροπολιτική Αστυνομία πριν τρεις μήνες, αντικαθιστώντας τον Άντι Ρις, έναν ντετέκτιβ επιθεωρητή που με τη βοήθειά της είχε καταδικαστεί για διαφθορά. Ως αποτέλεσμα, ο διορισμός της ήταν ανεπιθύμητος και είχε απομονωθεί από πολλούς από τους συναδέλφους του Ρις». Όμως χάρη στην υποστήριξη της επικεφαλής της μονάδας της, της αρχιεπιθεωρήτριας Πίερς και την συνεργασία της με τον Χάρι Κουίν «έναν έξυπνο, ευσυνείδητο αστυνομικό από το Μπέλφαστ που δε σήκωνε μύγα στο σπαθί του», μπόρεσε να ξεδιπλώσει όλες της τις ικανότητες και να καταφέρει να είναι πολύ αποτελεσματική!  

     Όταν επέστρεψε στην υπηρεσία μετά από ολιγοήμερη άδεια, κλήθηκε να εξιχνιάσει μια ειδεχθή υπόθεση. Δύο άνδρες βρέθηκαν δολοφονημένοι στο Μπάτερσι Παρκ. Μάλιστα ο ένας από αυτούς, ήταν κυριολεκτικά κατακρεουργημένος! «Το δεύτερο θύμα είναι ξαπλωμένο ανάσκελα, με τα πόδια να ακουμπούν στον κορμό του δέντρου. Το ένα από τα πόδια του είναι γυμνό και τα χέρια του είναι τεντωμένα διάπλατα. Ο λαιμός του έχει μια τομή και τα μάτια του έχουν εξαχθεί απ’ τις κόγχες τους, αφήνοντας στη θέση τους δύο μαύρες τρύπες σε μέγεθος μπάλας του γκολφ. Ένας ανεστραμμένος σταυρός έχει χαραχθεί στη μέση του προσώπου του και κατά μήκος του στόματος και των μάγουλών του. Σε καθένα απ’ τα ανοιχτά του χέρια είναι ακουμπισμένος κι ένας βολβός απ’ τα μάτια του». Η τελετουργική τοποθέτηση του πτώματος προμηνύει πολλές δυσκολίες στην λύση της υπόθεσης, που εντείνονται όταν εντοπίζονται κι άλλα πτώματα σε παρόμοια κατάσταση. Παράλληλα, η επιθεωρήτρια Άρτσερ, έχει να αντιμετωπίσει και τον άνθρωπο που θεωρεί υπεύθυνο για τη δολοφονία του πατέρα της, ο οποίος χρησιμοποιεί κάθε τρόπο (ακόμα και διεφθαρμένους αστυνομικούς) για να την βλάψει.

     Το «Δεν Είδες Τίποτα» είναι ένα συναρπαστικό θρίλερ γεμάτο αγωνία και σασπένς. Αριστοτεχνική και σφιχτοδεμένη πλοκή, αναπάντεχη εξέλιξη που κρατά «δέσμιο» τον αναγνώστη, ανατροπές και ένα φινάλε το οποίο προοιωνίζει εξίσου ενδιαφέρουσα συνέχεια! Ήδη στο εξωτερικό έχουν κυκλοφορήσει άλλα δύο μυθιστορήματα της σειράς, τα οποία σύντομα θα μεταφραστούν στα ελληνικά. Μάλιστα το 4^ο της σειράς με τίτλο «A Violent Heart», κέρδισε το βραβείο κοινού στο γνωστό φεστιβάλ αστυνομικής λογοτεχνίας Capital Crime.

ΕΝΣΥΝΕΙΔΗΤΟΣ ΦΟΝΟΣ ΣΤΗΝ ΑΚΡΗ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

KARSTEN DUSSE
Μετάφραση ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ
Εκδόσεις ΚΨΜ
Σελ. 358, 2025

      Το βιβλίο που παρουσιάζω σήμερα, είναι το τρίτο μέρος της σειράς του Κ. Ντους, με κεντρικό χαρακτήρα τον βερολινέζο δικηγόρο Μπγιόρν Ντίμελ.

     Ο 45χρονος Ντίμελ, που από δικηγόρος-είλωτας σε ένα μεγάλο γραφείο της γερμανικής πρωτεύουσας, κατάφερε όχι μόνο να συνενώσει δύο αντιμαχόμενες συμμορίες του υπόκοσμου, αλλά να αναλάβει την ηγεσία τους και να τις οδηγήσει σε ακόμη μεγαλύτερη «κερδοφορία», περνάει κρίση! Την κρίση της μέσης ηλικίας όπως λέει και ο ψυχοθεραπευτής του, Γιόσκα Μπράιτνερ. «Ζούσα μια τακτοποιημένη ζωή. Είχα μια υπέροχη σχέση με την πεντάχρονη κόρη μου και μια χαλαρή σχέση με την πρώην γυναίκα μου. Είχα επίσης και μια πολιτισμένη σχέση με τον νέο σύντροφο της. Επιπλέον, είχα, και με το παραπάνω, ένα ικανοποιητικό εισόδημα, δίχως μάλιστα να χρειάζεται να δουλεύω σκληρά γι’ αυτό».

     Όμως όλα αυτά που έχει, δεν τον ικανοποιούν. Ο ψυχοθεραπευτής του, τον βοηθά να αντιληφθεί ότι αυτό γίνεται γιατί βάζει πάνω από τον εαυτό του τις ανάγκες των άλλων, με αποτέλεσμα ο ίδιος να μην έχει φίλους, αλλά μόνο συνεργάτες και να μην μπορεί να απολαύσει

την υπόλοιπη… μισή ζωή που του απομένει. Όσο κι αν ο ίδιος διατείνεται ότι αυτό είναι μια συνειδητή επιλογή του. «Δεν βγαίνω, επειδή έχω συνειδητοποιήσει ότι εκεί έξω υπάρχουν ήδη αρκετοί άνθρωποι τους οποίους δεν έχω καμιά όρεξη να γνωρίσω. Μεγαλώνοντας, παρατηρώ όλο και πιο έντονα ότι η ανάγκη να γνωρίσω ανθρώπους επικεντρώνεται σ’ έναν όλο και μικρότερο κύκλο ανθρώπων. Στο κέντρο βρίσκονται η οικογένειά μου, η κόρη μου κι εγώ ο ίδιος».

     Για να επαναπροσδιορίσει τους στόχους του για τα χρόνια που του απομένουν να ζήσει, να θέσει νέες προτεραιότητες και να βρει το νόημα της ζωής, ο ψυχοθεραπευτής του, του προτείνει να απομακρυνθεί από όλους και όλα, κάνοντας ένα προσκύνημα, που θα διαρκέσει ένα μήνα! «Θα ‘μαι πολύ σαφής. Να κάνετε το προσκύνημα του Αγίου Ιακώβου. Η κλασική διαδρομή Καμίνο Φρανθές ξεκινά από το Σαιν-Πιέρ-ντε-Πορ και καταλήγει στο Σαντιάγο ντε Κομποστέλλα. Είναι περίπου οχτακόσια χιλιόμετρα. Μπορείτε να φύγετε την 1^η και να επιστρέψετε την 31^η Ιουλίου […] Μπορείτε μάλιστα να συνεχίσετε και μετά το Σαντιάγο ντε Κομποστέλλα μέχρι το ακρωτήρι της Φιστέρα, τελειώνοντας το προσκύνημά σας στο μέρος που κάποτε θεωρούνταν η άκρη του κόσμου».

     Ο Ντίμελ δέχτηκε να πραγματοποιήσει την διαδρομή. Αφού διευθέτησε κάποια επείγοντα θέματα αλλά και οργανωτικά ζητήματα, ξεκίνησε με τις καλύτερες προοπτικές. Όμως η εξέλιξη αυτού του ταξιδιού αυτογνωσίας, δεν ήταν αυτή που προσδοκούσε κι επιθυμούσε…

     Για μια ακόμη φορά, ο Κ. Ντους, γράφει ένα ευφυές θρίλερ, με σασπένς, ανατροπές αλλά και μεγάλες δόσεις χιούμορ, που θα προσφέρει ώρες αναγνωστικής απόλαυσης σε όποιον θελήσει να το διαβάσει.     

ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΧΑΡΙΤΟΠΟΥΛΟΣ

      Γεννήθηκε το 1947 στον Πειραιά, όπου έζησε τα πρώτα είκοσι χρόνια της ζωής του,κάνοντας από μικρή ηλικία διάφορες χειρωνακτικές δουλειές στο λιμάνι και τα γύρω μηχανουργεία και εργοστάσια. Άφησε ημιτελείς δύο ενάρξεις σπουδών στην Αθήνα και το Λονδίνο. Παντρεύτηκε δύο φορές κι απέκτησε δύο γιους. Δούλεψε αρκετά χρόνια στη διαφήμιση, ενώ από το 1990, εγκατέλειψε οριστικά κάθε βιοποριστική δραστηριότητα. Έργα του: «Δανεικιά Γραβάτα» (1976 Διηγήματα), «525 Τάγμα Πεζικού» (1981/ 2000 Εξάντας/ 2015 Τόπος, Μυθιστόρημα), «Τα Παιδιά Της Χελιδόνας» (1983, 2001 Εξάντας/ 2015 Τόπος, Μυθιστόρημα), «Δέσποινα» (1984/ 2001 Εξάντας/ 2006 Ελληνικά Γράμματα, Νουβέλα), «Τη Νύχτα Που Έφυγε Ο Μπούκοβι» (1989/ 2000 Εξάντας/ 2006 Ελληνικά Γράμματα/ 2024 Τόπος, Διηγήματα), «Εναντίον Του Marlboro» (1991/ 2001 Εξάντας/ 2006 Ελληνικά Γράμματα, Νουβέλα), «Από Εδώ Πέρασε Ο Κίλροϊ» (1991/2001 Εξάντας/ 2006 Ελληνικά Γράμματα, Νουβέλα), «Γραπτά 1976-1996» (1997 Εξάντας), «Αυγά Μαύρα» (1998/2000 Εξάντας/ 2006 Ελληνικά Γράμματα/2014 Τόπος, Θέατρο), «Λίστα Γάμου» (1998/2000 Εξάντας/ 2006 Ελληνικά Γράμματα/ 2016 Τόπος, Θέατρο), «Άρης, Ο Αρχηγός Των Ατάκτων» (1997, 2001 Εξάντας/ 2003 Ελληνικά Γράμματα/2009 Τόπος, Ιστορική Βιογραφία) «Ημών Των Ιδίων» (2003 Ελληνικά Γράμματα/ 2008 Τόπος, Δοκίμια), «Ο Άνεμος Κουβάρι» (2005 Ελληνικά Γράμματα/ 2012 Τόπος, Μυθιστόρημα), «Εγχειρίδιο Βλακείας» (2008 Τόπος, Δοκίμια), «Εκ Πειραιώς» (2012 Τόπος, Μυθιστόρημα), «Συλλεκτική Έκδοση» (2013, Τόπος) «Πρόβες Πολέμου» (2014 Τόπος, Νουβέλα), «Πειραιώτες» (2016 Τόπος), «Σχέσεις» (2017 Τόπος, Δοκίμια), «Πειραιάς Βαθύς» (2018 Τόπος, Νουβέλα), «Έρωτες Στη Μεταπολίτευση» (2019 Τόπος, Μυθιστορηματική Αυτοβιογραφία), «Οι Άτακτοι» (2022 Τόπος), «Πολλά Μικρά Απλά» (2024 Τόπος,) «Ο Κόκκινος Καθηγητής» (2025 Τόπος, Νουβέλα) Συμμετοχή σε συλλογικά έργα: «Η Προσωπικότητα Του Άρη Βελουχιώτη Και Η Εθνική Αντίσταση» (1998, Φιλίστωρ), «Θρησκευόμενοι Κόκκινοι Επιστήμονες» (2006 Ελληνικά Γράμματα), «Στέλιος Καζαντζίδης» (2008, Άλτερ Έγκο ΜΜΕ ΑΕ), «Πειραιάς» (2009, Τσαμαντάκη), «Χωρίς Μαγνητόφωνο» (2018, Πόλις).

  

     Ποια ήταν η πηγή έμπνευσης για το βιβλίο σας «Ο Κόκκινος Καθηγητής»;

     Δεν ξέρω αν μπορώ να το ονομάσω έμπνευση, επειδή όλα αυτά τα χρόνια που γράφω, διαγκωνίζονται  μέσα μου πρόσωπα, σκέψεις, καταστάσεις και πιέζουν να βγουν στην επιφάνεια. Κι είναι σα να μην ορίζω εγώ  τη  σειρά που θα εμφανιστούν,  αλλά είναι δική τους απόφαση. Έτσι έγινε και με τον «κόκκινο καθηγητή» που τον κουβαλάω χρόνια εντός μου, αυτός άνοιξε βηματισμό, βγήκε μπροστά κι εγώ έπρεπε απλώς να σας τον συστήσω.

Υπάρχουν αυτοβιογραφικά στοιχεία στην ιστορία σας;

     Θα  θυμάστε την παραδοξολογία του  Φλωμπέρ που έλεγε «Η μαντάμ Μποβαρί είμαι εγώ». Ε, λοιπόν δεν ήταν καθόλου παραδοξολογία, κάθε συγγραφέας βάζει δικά του στοιχεία σε ό,τι κι αν γράφει, πόσο μάλλον εγώ που είμαι αθεράπευτα αυτοαναφορικός

Θέλετε να μεταφέρετε κάποιο μήνυμα με το βιβλίο σας και ποιο είναι αυτό;

     Όπως λέει ο Προυστ: «Κάθε αναγνώστης διαβάζει μόνο ό,τι υπάρχει μέσα του». Έτσι, το «μήνυμα» που αναφέρατε, είναι διαφορετικό για κάθε αναγνώστη και επίσης διαφορετικό ακόμη και για τον ίδιο, ανάλογα πόσο ανοιχτός είναι να το δεχτεί, σε τι ψυχική κατάσταση βρίσκεται. Γι’ αυτό συμβαίνει να ξαναδιαβάσουμε ένα βιβλίο, μετά από καιρό, και να πάρουμε διαφορετικά ερεθίσματα από την πρώτη ανάγνωση.

Η λογοτεχνία μπορεί να είναι μια κοινωνική πράξη;

     Αναμφίβολα. Ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός είναι πολιτισμός γραπτός. Από τα κείμενα γνώρισε όλος ο κόσμος την Ελλάδα και με βάση αυτά τα κείμενα, δομήθηκε ο δυτικός πολιτισμός. Αλλά δεν σταματάμε στην αρχαιότητα, σε κάθε χώρα εμφανίζονται νέα σπουδαία κείμενα που την εμπλουτίζουν πολιτισμικά, διαμορφώνουν ψυχές και κοινωνικές σχέσεις. Για παράδειγμα, οι Άγγλοι είναι παιδιά του Σαίξπηρ και του Ντίκενς, οι Γάλλοι του Ουγκώ, του Ντεκάρτ, του Βολταίρου, αυτοί έχουν καθορίσει τη ζωή τους κι ας μην έχουν διαβάσει ούτε γραμμή τους.

Μπορεί η λογοτεχνία να δρομολογήσει αλλαγές σε κοινωνικό επίπεδο;

     Αυτή την αμεσότητα έχει ένα μανιφέστο, μια προκήρυξη. Η λογοτεχνία είναι πιο βραδυφλεγής, έμμεση και υποδόρια.

Πότε καταλάβατε ότι θέλετε να γίνετε συγγραφέας;

     Πολύ νωρίς, νομίζω από δεκατριών χρονών άρχισα να γράφω διάφορα και ευτυχώς να τα σκίζω. Πέρασα δεκαπέντε χρόνια σκίζοντας το πρωί αυτά που είχα γράψει το βράδυ, ώσπου να δημοσιεύσω κάτι, κι εξακολουθώ να είμαι ο πιο αυστηρός κριτής του εαυτού μου.

Θα σας γυρίσω κάποια χρόνια πίσω, για να σας ρωτήσω ποια ήταν τα συναισθήματα που νοιώσατε, όταν πήρατε τυπωμένο το πρώτο σας έργο;

     Δεν τρελάθηκα, χάρηκα, μα το πήρα ψύχραιμα. Μεγαλύτερη ικανοποίηση πήρα και εξακολουθώ να παίρνω απ’ τη μεγάλη ανταπόκριση των αναγνωστών.

 Τι συμβαίνει στους ήρωες των βιβλίων σας, όταν τελειώνει η συγγραφή;

     Προσωπικά, απαλλάσσομαι γιατί με τριβέλιζαν για καιρό μέχρι να εμφανιστούν. Όμως ελπίζω να ζουν ιαματικά στη μνήμη κάποιων αναγνωστών που τους αγάπησαν. 

Έχετε βιώσει συναισθήματα παρόμοια με αυτά των ηρώων σας;

     Αλλιώς θα ήταν αδύνατον να περιγράψω τα δικά τους.

Σας μοιάζει κάποιος από τους ήρωες σας;

     Όλοι. Θετικοί και αρνητικοί.

Ποιος είναι ο πρώτος αναγνώστης των κειμένων σας;

     Μόνο η επιμελήτρια. Ουδείς άλλος.

Ποιος είναι ο ιδανικός αναγνώστης για σας;

     Αυτός που διαβάζει ένα βιβλίο απροϋπόθετα, ανοιχτός στη συμμετοχή και στη συγκίνηση.

Γράφοντας, έχετε ανακαλύψει πράγματα για τον εαυτό σας;

     Φυσικά, επειδή  στο γράψιμο συμμετέχει έντονα και το υποσυνείδητο, κάτι που σημαίνει ότι προκύπτουν συναισθήματα, σκέψεις και παραστάσεις που λανθάνουν εντός σου και δεν είχες συνείδηση ότι υπάρχουν, γιατί ποτέ δεν είχε χρειαστεί να εμφανιστούν  στην περιοχή του συνειδητού.

Υπήρξε κάτι στη διάρκεια της συγγραφής που σας ανέτρεψε κάποια πεποίθηση;

     Αλίμονο αν οι πεποιθήσεις μας, (όχι οι αξίες μας), παρέμεναν αρραγείς. Θα σήμαινε ότι περνούν τα χρόνια, οι εμπειρίες διαδέχονται η μία την άλλη και τίποτα δεν διδασκόμαστε. Θα είναι λίγο τρομαχτικό να μη μας μαθαίνει τίποτα η ζωή, σαν να ζούμε επιδερμικά.

Σας αρέσει να συνομιλείτε με τους αναγνώστες σας;

     Με τον μοναχικό τρόπο ζωής μου, σπανίως έχω την ευκαιρία.

Σε συζητήσεις με αναγνώστες, έτυχε να σας «υποδείξουν» πτυχές του έργου σας, που εσείς δεν είχατε φανταστεί ότι υπάρχουν;

     Θα μπορούσε, αλλά δεν έτυχε.

Υπάρχει κάποιος συγγραφέας που θεωρείτε ότι σας επηρέασε;

     Όχι, όταν γράφω μένουν όλοι απ’ έξω.

Είναι εύκολη ή δύσκολη διαδικασία η συγγραφή και τι είναι το γράψιμο για σας;

     Κατ’ αρχάς, είναι πολύ δύσκολη για τους δικούς του ανθρώπους. Ο συγγραφέας έχει μια μυστική ζωή δική του, στην οποία δεν χωράει κανένα άλλο πρόσωπο, όσο αγαπημένο κι αν του είναι, συνήθως είναι παρών-απών και απομονώνεται μεγάλα διαστήματα για να γράψεις. Καταστάσεις καθόλου ευχάριστες για τους άλλους. Για τον ίδιο, είναι μια επώδυνη διαδικασία, η οποία εκτός των άλλων απαιτεί συνεχή κριτική εγρήγορση, πρέπει κάθε λίγο ν’ αποφασίζεις τι μένει και τι φεύγει. Ίσως η ευτυχέστερη στιγμή είναι όταν μπαίνει στο κείμενο η τελευταία λέξη.

Αν και είναι πολύ νωρίς ακόμη, το βιβλίο κυκλοφόρησε πριν λίγους μήνες, ετοιμάζετε κάτι άλλο; Έχετε «υλικό» έτοιμο στο συρτάρι σας;

     Είναι πολύ νωρίς.

Σας ευχαριστώ πολύ!

 

ΜΙΑ ΣΑΛΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΠΑΡΑΔΟΞΩΝ

ΑΝΤΩΝΗΣ ΚΑΛΔΕΛΛΗΣ
Μετάφραση ΣΠΥΡΟΣ ΘΕΟΧΑΡΗΣ
Εκδόσεις BYZANTINE TALES
Σελ. 288, Μάιος 2025

      Ο τρόπος διδαχής της Ιστορίας του Βυζαντίου στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, που εστιάζει στην αποστήθιση μεγάλου όγκου πληροφοριών (πολλές φορές επουσιωδών), αποθάρρυνε πολλούς, να ασχοληθούν πιο εμπεριστατωμένα με την υπερ-χιλιόχρονη Βυζαντινή αυτοκρατορία. Η οποία ιδρύθηκε το 330 μ.Χ. και καταλύθηκε  με την κατάληψη της Κωνσταντινούπολής από τους Οθωμανούς το 1453, αν και η διάλυση είχε επέλθει πολύ νωρίτερα.

     Στους αιώνες που ακολούθησαν, η δυτική κυρίως ιστοριογραφία, παρουσίασε τον βυζαντινό πολιτισμό ως «πρότυπο της χειρότερης κοινωνίας που μπορεί κανείς να φανταστεί: μια θεοκρατική, δεισιδαιμονική κοινωνία, διοικούμενη από ευνούχους και μοχθηρούς μοναχούς, χωρίς ίχνος ηθικής».

     Ανταποκρίνονται αυτοί οι χαρακτηρισμοί στην πραγματικότητα; Η απάντηση είναι και ναι και όχι! Γιατί η μία πλευρά του Βυζαντίου η σκοτεινή, η γεμάτη ίντριγκες και συνωμοσίες, δολοφονίες φιλόδοξων διαδόχων κλπ,  είναι όπως περιγράφεται και ακόμη χειρότερη. Υπάρχει όμως και μια άλλη, πιο φωτεινή πλευρά. Αυτήν προσπαθεί να αναδείξει μέσα από το βιβλίο του, που κυκλοφόρησε αρχικά στις ΗΠΑ, ο καθηγητής Κλασικών Σπουδών στο πανεπιστήμιο του Chicago, Αντώνης Καλδέλλης.

     Σταχυολογώντας αποσπάσματα από διάφορα κείμενα, από ένα ευρύ φάσμα συγγραφέων και χρονικών περιόδων,  μας παρουσιάζει μια πιο «ανάλαφρη» και πολλές φορές χιουμοριστική πλευρά του Βυζαντινού πολιτισμού για θέματα όπως: Γάμος και Οικογένεια, Ανορθόδοξος Έρωτας, Ζώα, Φαγητό και Δείπνο, Ευνούχοι, Ιατρική, Επιστήμες και Τεχνολογία, Πόλεμος-Με Κάθε Τρόπο, Τροφείο Παράξενων Αγίων, Αιρέσεις και Σκάνδαλα, Συλλογή από Καθάρματα, Ευρηματικές Βρισιές, Τιμωρίες, Ξένοι Τόποι και Λαοί, Ξένοι Λαοί και Στερεότυπα, Λατίνοι, Φράγκοι και Γερμανοί, Καταστροφές κυρίως Θεϊκής Προέλευσης, ενώ το τελευταίο κεφάλαιο είναι αφιερωμένο στους πιο «γνωστούς» αυτοκράτορες. Το βιβλίο κλείνει με τον κατάλογο των 88 αυτοκρατόρων και τις χρονολογίες που βασίλεψαν. Ανάμεσά τους και δύο γυναίκες. Η Ειρήνη (797-802) που κατέλαβε τον θρόνο και την εξουσία «αφού τύφλωσε τον ίδιο της τον γιο Κωνσταντίνο ΣΤ! και η Θεοδώρα (1055-1056), κόρη του Κωνσταντίνου Η! και ανιψιά του Βασιλείου Β! του Βουλγαροκτόνου».

     Το βιβλίο, που όπως αναφέρει ο συγγραφέας του «είναι πρωτίστως ένα έργο ψυχαγωγίας» και είναι δομημένο με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι δυνατή η αποσπασματική του ανάγνωση, περιλαμβάνει συναρπαστικές ιστορίες, είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον και απευθύνεται τόσο σε φιλίστορες αναγνώστες, όσο και στο ευρύ κοινό. Δεν είναι ένα έργο ακραιφνώς ιστορικό ή καλύτερα να πω ότι είναι ελάχιστα ιστορικό και περισσότερο-ας μου επιτραπεί η έκφραση- «κουτσομπολίστικο» ή ανεκδοτολογικό, αφού συμπεριλαμβάνει «υλικό που κάνει τους Βυζαντινούς να φαίνονται παράξενοι και ξένοι, αλλά και υλικό που αναδεικνύει τη ρεαλιστική, εφευρετική και ορθολογική πλευρά τους. Μπορούσαν να είναι χυδαίοι, κοσμικοί και πνευματώδεις-ακόμη και στις πιο πνευματικές τους στιγμές».

     Πριν ολοκληρώσω την παρουσίαση αυτού του πολύ ενδιαφέροντος τόμου, θέλω να αναφέρω ότι τα κείμενα συνοδεύονται από εξαιρετική εικονογράφηση και να εξάρω την πολύ προσεγμένη εκτύπωση και την σκληρόδετη έκδοση, που σπάνια βλέπουμε σε βιβλία στις μέρες μας!